کد مطلب:193878 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:298
حیا و پیروی از صالحان
و علیكم بالحیاء و التنزه عما تنزه عنه الصالحون قبلكم و علیكم بمجاملة اهل الباطل [1] ؛ شما را به حیا و دوری از چیزهایی كه شایستگان پیش از شما خود را از آن دور داشتند؛ و نیز خوش رفتاری و مدارا با اهل باطل سفارش می كنم.
حیا صفتی است درونی، كه آثارش در ظاهر مشخص می گردد. انسان با حیا به معنای انسان خجول نیست. حیا، عبارت است از این كه انسان در مقام تعامل با دیگران متناسب با اخلاق سخن گوید و این صفت پسندیده تا اندازه ای در وجود همه هست. مقداری از حیا خدادی است و اگر شخصی بخواهد آن را در وجود خود بیفزاید از راه اكتساب خواهد توانست. در این فراز نیز حضرت امام صادق علیه السلام از یاران خود می خواهند؛ كه بر حیای ذاتی خویش بیفزایند، نه آن كه از حیای ذاتی خویش بهره جویند؛ چرا كه اگر امام چنین معنایی را اراده می كردند به هیچ عنوان از كلمه «علیكم» بهره نمی گرفتند. چیزی كه خدا به ما عطا فرموده و در وجود ما خود به خود هست، دیگر «علیكم» و الزام نمی خواهد، و امر به تحصیل آن بی معنی است. پس لفظ «علیكم» در فرمایش امام حاكی از آن است كه نظر مباركشان بر حیای اكتسابی تعلق گرفته است، نه ذاتی.
البته، در روایات آمده است كه «الحیاء یمنع الرزق [2] ؛ حیا [ی بی حیا] مانع رزق و
[ صفحه 22]
روزی می گردد». گاهی حجب و حیا باعث می شود بعضی چیزها از دست انسان برود ولی ارزش آنچه خود را به آن مزین نموده است بسیار بیشتر از چیزی است كه از دست می دهد.
ائمه علیهم السلام همیشه واقعیت ها را برای مردم می گفته اند و به هیچ عنوان سعی نكرده اند مردم را «العیاذ بالله» بفریبند. سر سفره ای كه عده ی زیادی نشسته اند، حق انسان با حیا پایمال می شود، اما چیزی مهم تر از رزق در اختیارش گذاشته می شود. در این باره ذكر قضیه ای خالی از لطف نیست.
یكی از نزدیكان آیت الله میرزا مهدی شیرازی، كه پیرمرد بسیار با تقوایی بود نقل می كرد: «روزی در حرم امیرمؤمنان علیه السلام مشغول زیارت بودم. آن روز حرم خلوت بود. در حین زیارت مردی هندی آمد و در حرم پنج دیناری پخش كرد [3] كه یكی از آنها روی شانه ی من افتاد. خواستم آن را با عجله بردارم، ولی یك لحظه با خود فكر كردم آیا در محضر حضرت این عمل كار درستی است یا نه، كه ناگهان شخصی از پشت سرم آن را از روی شانه ی من برداشت!» گاهی حیا مانع رزق و روزی است، اما با این حال ارزش حیا بیشتر از چیزی است كه از دست می دهیم.
حضرت در ادامه خطاب به پیروان خود می فرمایند: ببینید انسان های صالحی كه قبل از شما زندگی می كرده اند، از چه اعمالی خودداری می كرده اند، شما هم از آن اعمال دوری كنید. اعمال انسانهای شایسته را سرمشق زندگی قرار داده و در اخلاق و رفتار آنان تأمل كنید. پیرو این بخش از سخنان گهربار آن حضرت، مؤمنان باید به مطالعه تاریخ زندگی و شرح حال اولیای الهی بپردازند، و در اعمالشان از آنان پیروی كنند. گل سرسبد و صالح ترین اولیای الهی و شایسته ترین مخلوقات خدا كه باید به آنها تأسی شود، چهارده معصوم علیهم السلام هستند. در مرتبه ی بعدی اصحاب و یاران آن بزرگواران و نیز علمای علوم اهل بیت قرار دارند. اگر كسی مطالعه در احوال گذشتگان و بزرگان و اولیای دین را آغاز نماید، طبیعی است هر روز و هر لحظه مطالب بیشتری، كه قبلا با آنها مأنوس نبوده، به چشمش خواهد خورد و نكات تازه تری در می یابد، و اگر این كار ادامه یابد ظرف مدتی
[ صفحه 23]
نه چندان طولانی، به دریایی از معارف الهی دست می یازد و اگر آنچه را خوانده است به اجرا درآورد، شكی نیست كه خود نیز به جرگه ی صالحان خواهد پیوست. تأسی به اعمال صالحان، خود مایه ی تربیت صالحانی دیگر است.
اهمیت سفارش امام صادق علیه السلام به اندازه ای است كه آن را با عبارت «علیكم» به معنای «الزموا» بیان كرده اند و معنای آن چیزی جز لزوم انجام این عمل از سوی پیروان آن حضرت نیست.
حیا صفتی است درونی، كه آثارش در ظاهر مشخص می گردد. انسان با حیا به معنای انسان خجول نیست. حیا، عبارت است از این كه انسان در مقام تعامل با دیگران متناسب با اخلاق سخن گوید و این صفت پسندیده تا اندازه ای در وجود همه هست. مقداری از حیا خدادی است و اگر شخصی بخواهد آن را در وجود خود بیفزاید از راه اكتساب خواهد توانست. در این فراز نیز حضرت امام صادق علیه السلام از یاران خود می خواهند؛ كه بر حیای ذاتی خویش بیفزایند، نه آن كه از حیای ذاتی خویش بهره جویند؛ چرا كه اگر امام چنین معنایی را اراده می كردند به هیچ عنوان از كلمه «علیكم» بهره نمی گرفتند. چیزی كه خدا به ما عطا فرموده و در وجود ما خود به خود هست، دیگر «علیكم» و الزام نمی خواهد، و امر به تحصیل آن بی معنی است. پس لفظ «علیكم» در فرمایش امام حاكی از آن است كه نظر مباركشان بر حیای اكتسابی تعلق گرفته است، نه ذاتی.
البته، در روایات آمده است كه «الحیاء یمنع الرزق [2] ؛ حیا [ی بی حیا] مانع رزق و
[ صفحه 22]
روزی می گردد». گاهی حجب و حیا باعث می شود بعضی چیزها از دست انسان برود ولی ارزش آنچه خود را به آن مزین نموده است بسیار بیشتر از چیزی است كه از دست می دهد.
ائمه علیهم السلام همیشه واقعیت ها را برای مردم می گفته اند و به هیچ عنوان سعی نكرده اند مردم را «العیاذ بالله» بفریبند. سر سفره ای كه عده ی زیادی نشسته اند، حق انسان با حیا پایمال می شود، اما چیزی مهم تر از رزق در اختیارش گذاشته می شود. در این باره ذكر قضیه ای خالی از لطف نیست.
یكی از نزدیكان آیت الله میرزا مهدی شیرازی، كه پیرمرد بسیار با تقوایی بود نقل می كرد: «روزی در حرم امیرمؤمنان علیه السلام مشغول زیارت بودم. آن روز حرم خلوت بود. در حین زیارت مردی هندی آمد و در حرم پنج دیناری پخش كرد [3] كه یكی از آنها روی شانه ی من افتاد. خواستم آن را با عجله بردارم، ولی یك لحظه با خود فكر كردم آیا در محضر حضرت این عمل كار درستی است یا نه، كه ناگهان شخصی از پشت سرم آن را از روی شانه ی من برداشت!» گاهی حیا مانع رزق و روزی است، اما با این حال ارزش حیا بیشتر از چیزی است كه از دست می دهیم.
حضرت در ادامه خطاب به پیروان خود می فرمایند: ببینید انسان های صالحی كه قبل از شما زندگی می كرده اند، از چه اعمالی خودداری می كرده اند، شما هم از آن اعمال دوری كنید. اعمال انسانهای شایسته را سرمشق زندگی قرار داده و در اخلاق و رفتار آنان تأمل كنید. پیرو این بخش از سخنان گهربار آن حضرت، مؤمنان باید به مطالعه تاریخ زندگی و شرح حال اولیای الهی بپردازند، و در اعمالشان از آنان پیروی كنند. گل سرسبد و صالح ترین اولیای الهی و شایسته ترین مخلوقات خدا كه باید به آنها تأسی شود، چهارده معصوم علیهم السلام هستند. در مرتبه ی بعدی اصحاب و یاران آن بزرگواران و نیز علمای علوم اهل بیت قرار دارند. اگر كسی مطالعه در احوال گذشتگان و بزرگان و اولیای دین را آغاز نماید، طبیعی است هر روز و هر لحظه مطالب بیشتری، كه قبلا با آنها مأنوس نبوده، به چشمش خواهد خورد و نكات تازه تری در می یابد، و اگر این كار ادامه یابد ظرف مدتی
[ صفحه 23]
نه چندان طولانی، به دریایی از معارف الهی دست می یازد و اگر آنچه را خوانده است به اجرا درآورد، شكی نیست كه خود نیز به جرگه ی صالحان خواهد پیوست. تأسی به اعمال صالحان، خود مایه ی تربیت صالحانی دیگر است.
اهمیت سفارش امام صادق علیه السلام به اندازه ای است كه آن را با عبارت «علیكم» به معنای «الزموا» بیان كرده اند و معنای آن چیزی جز لزوم انجام این عمل از سوی پیروان آن حضرت نیست.
[1] متن نامه.
[2] غررالحكم و دررالكلم، ص 257، ح 5473.
[3] عده اي از زوار براساس اعتقاد يا نذر اموالي را در حرم پخش مي كنند.